Goed voor jezelf zorgen in drie stappen: waarneming, behoefte en actie
Goed voor jezelf zorgen betekent in iedere situatie weten wat je nodig hebt en hoe je daarvoor kunt zorgen. Dat lijkt eenvoudig, maar toch lukt dat in de praktijk lang niet altijd. Over welke stappen er nodig zijn om goed voor jezelf te zorgen, waar het mis kan gaan en wat je daaraan kunt doen.
Goede zelfzorg begint met een prikkel
Goed voor jezelf zorgen begint in het schema met een gebeurtenis, hier weergegeven met prikkel. Die prikkel kan buiten jezelf liggen – bijvoorbeeld een geluid of een geur in de omgeving – maar kan ook vanbinnen komen. Je voelt bijvoorbeeld iets in je maag. Uitgaande van zo’n prikkel moet je vervolgens drie stappen doorlopen om goed voor jezelf te zorgen. Bij iedere stap kan het goed of fout gaan.
Goed voor jezelf zorgen: drie stappen
Stap 1: waarneming
De eerste stap is dat je de prikkel moet waarnemen. Dat waarnemen doe je met je zintuigen, dus: horen, zien, ruiken, proeven en voelen. Met je zintuigen sta je in contact met de wereld, tenminste voor zover je zintuigen functioneren. Je kunt ook hardhorend zijn of minder goed kunnen ruiken. Vaak weet je dit dan wel en ben je handig geworden in het daarmee omgaan. Je draait anderen je vraagt anderen om wat harder te praten of koopt een hoorapparaat. Tot zover is het niet zo ingewikkeld.
Stap 2: wat is mijn behoefte?
Stap twee in het proces van goed voor jezelf zorgen gaat over het interpreteren van je waarneming. Wat betekent wat je hebt gezien, geproefd et cetera voor jou? Anders gezegd: je moet je waarneming vertalen in een behoefte.
Behoefte gaat razendsnel
Stel, je loopt op een zonnige dag door een winkelstraat en ziet een aantrekkelijke man of vrouw. Je denkt: daar wil ik graag kennis mee maken. Die klik tussen waarneming en behoefte gaat razendsnel en het proces is meestal onbewust. Dat is maar goed ook, want als je alle prikkels die je op een dag binnenkrijgt bewust zou moeten verwerken heb je geen leven meer.
Behoeftes niet altijd duidelijk
Toch loopt het proces niet altijd gesmeerd. Soms vinden mensen het moeilijk om hun behoeftes helder te hebben. De oorsprong daarvan kan in je gezin van herkomst liggen. Zo kan het zijn dat je opvoeders/ouders vroeger weinig ruimte voor jouw behoeften hadden. Stel dat ze moeite hadden met verdriet. Als je dan als jongetje hoort dat ‘grote jongens niet huilen’, leer je dat deze emotie en het uiten ervan niet acceptabel zijn. In je latere leven kun je vervolgens moeite hebben om je eigen verdriet (of dat van je partner) te accepteren en je behoefte aan troost te voelen.
Therapie kan een manier zijn om hier in een veilige omgeving anders mee om te leren gaan.
Stap 3: je moet in actie komen
De laatste stap in het proces van goed voor jezelf zorgen is actie. Als je niets doet, wordt je behoefte immers niet bevredigd. Bij actie kom je in beweging; je doet iets en bent dus zichtbaar. Maar wie zichtbaar is, is ook kwetsbaar en daarom vermijden mensen in de praktijk vaak de actie die nodig is om aan behoeften te voldoen. Je laat dan niet het achterste van je tong zien, waardoor je minder kwetsbaar bent, maar krijgt ook niet wat je nodig hebt.
Vermijding schept afstand – je krijgt niet wat je nodig hebt
Vermijdingsgedrag
Dit vermijdingsgedrag gebeurt vaak in intieme relaties, bij mensen die emotioneel belangrijk voor je zijn en waar dus veel van afhangt. Je bespreekt dan bijvoorbeeld niet met je partner dat je de seks eigenlijk saai vindt en houdt je fantasie over hoe het spannender kan voor je. Je partner zou het immers raar kunnen vinden en dat kan pijnlijk zijn.
Moeite met nee zeggen
Een ander voorbeeld is iemand die het moeilijk vindt nee te zeggen. Nee zeggen kan confronterend zijn, je gaat immers niet mee met de ander, maar geeft je eigen behoeften en grenzen aan. Mensen die dit moeilijk vinden, vrezen (onbewust) de afwijzing en dat roept angst op. Daarom reageren ze vaak sub-assertief, waarmee ze slecht voor zichzelf zorgen. Door oefenen kun je leren dit om te buigen naar assertiviteit: goed voor jezelf zorgen zonder anderen nodeloos te kwetsen.
Vermijding: je krijgt niet wat je nodig hebt
Vermijdingsgedrag levert op korte termijn als voordeel op dat je minder kwetsbaar bent, maar je krijgt dan niet wat je nodig hebt. Incidenteel is dit niet erg, dan kan vermijding soms zelfs praktisch zijn. (Denk aan het verkeer: geen voorrang nemen kan een botsing voorkomen.) Maar als je structureel vermijdt, dan doe je jezelf te kort. In relaties zie je bovendien dat vermijden afstand schept.
Vermijding en gezin van herkomst
Vermijdingsgedrag is vaak een hardnekkig patroon dat zijn roots vindt in het gezin van herkomst. Juist omdat het ingesleten is, vraagt het om een proces van bewustwording waarin je steeds scherper inziet hoe en wanneer je vermijdt en stilstaat bij wat je eigenlijk wilt. Vervolgens ga je oefenen met nieuw gedrag, dat beter past bij je werkelijke behoeften. Door dat nieuwe gedrag krijg je nieuwe ervaringen die je als het ware toevoegt aan je oude ervaringen. Zo zorg je steeds beter voor jezelf.
Het kan de moeite waard zijn om dit proces niet alleen te doen maar te kiezen voor therapie of coaching. Als je verder nog vragen hebt, kun je ook bellen of mailen.
Anderen lazen ook: